Koleksioni Fotografik i
Vandeleur Robinson-it
Shqipëria në vitin 1939
dhe në vitet 1944-1945
English | Deutsch
Koleksioni fotografik i Vandeleur Robinson-it ndahet në dy pjesë: (1) fotot e vizitës së tij në
Shqipëri në vitin 1939, të cilat u botuan në librin Albania's Road to Freedom (Londër 1941) dhe
sigurisht nuk ishin të gjitha nga Robinson-i vetë, dhe (2) fotografitë - deri tani të panjohura - të
bëra në Tiranë dhe në Shqipërinë e jugut në fund të vitit 1944 dhe në mes të vitit 1945, para
dëbimit të tij nga Shqipëria.
Shqipëria në vitin 1939 — Titujt e fotove
Pjesën e dytë e fotografive familja Mellet ia dhuroi Qendrës për Studime Shqiptare (Centre for
Albanian Studies) dhe tani ruhet në arkivin e Royal Geographical Society në Londër.
Shqipëria në vitet 1944-1945 — Titujt e fotove
Shkrimtari dhe figura ushtarake britanike Vandeleur Robinson (1902-1990), emri i vërtetë i të cilit
ishte Vivian Dering Vandeleur Robinson, ishte djali i një koloneli anglez. Studimet i kreu në
Kolegjin Cheltenham. Për një kohë ishte kadet në akademinë ushtarake Woolwich. Më pas, studioi
për histori në kolegjin Emmanuel në Kembrixh. Me sa dihet, Robinson-i jetoi disa kohë në
Çekosllovaki, ku u martua për herë të parë me një çeke. Në vitet 1930, Robinson-i punoi në
Lidhjen e Kombëve si organizator rajonal për Evropën juglindore. Aty u njoh me gruan e tij të
dytë, gazetaren britanike Clare Hollingworth (1911- ), me të cilën qëndroi i martuar nga viti 1936
deri në vitin 1951. Muajin e mjaltit çifti e kaloi në Ballkan, ku Robinson-i shkoi përsëri dhe
qëndroi disa muaj përpara se të fillonte Lufta e Dytë Botërore. Ishte pikërisht gjatë kësaj kohe kur
vizitoi edhe Shqipërinë për herë të parë. Kjo vizitë shërbeu si frymëzim për Robinson-in për të
shkruar librin e tij, Albania's Road to Freedom (Rruga e Shqipërisë drejt Lirisë, Londër 1941).
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Robinson-i shërbeu si kapiten në ushtrinë britanike ku, me sa duket
punoi për organet e zbulimit. Ai erdhi në Shqipërinë në tetor të vitit 1944, ku takoi udhëheqësit e
ardhshëm komunistë. Në mars të vitit 1945, Robinson-i ishte atashe shtypi në misionin ushtarak
britanik në Tiranë. Gjatë qëndrimit të tij të shkurtër në Shqipëri, si vëzhgues i huaj diplomatik, ai
pati mundësi të merrte pjesë në Gjyqin Special të zhvilluar kundër gjashtëdhjetë përfaqësuesve të
regjimit para-komunist, gjatë të cilit të pandehurve iu dhanë dënime të ashpra me vdekje, ose me
burgim të gjatë si kriminelë luftë dhe armiq të popullit. Në maj dhe qershor të vitit 1945, ai bëri një
udhëtim të gjatë me një xhip ushtarak në jug të vendit të shkatërruar nga lufta.
Në atë kohë, Robinson-i u njoh me Sara Blloshmin (1900-1974), vajzën e gjeneralit osman Abdul
Karim Pasha. Sara ishte mbesa e Ismail Qemal bej Vlorës, i cili shpalli pavarësine e Shqipërisë në
vitin 1912. Ajo u lind në Kostandinopojë, por studimet i kreu në Kajro. Burri i saj i parë, Selahedin
Blloshmi, ishte ambasadori shqiptar në Rumani në kohën e Zogut. Sara ishte figurë e njohur dhe e
emancipuar në Tiranë në kohën e Zogut. Ajo shquhej posaçërisht për vallzimin e saj, gjë që
shkaktoi skandal në opinionin publik shqiptar. Sara e kuptonte më së miri se çfarë po ndodhte në
Shqipëri pas marrjes së pushtetit nga komunistët, prandaj e luti Robinson-in të martoheshin bashkë
dhe ta merrte me vete në Angli bashkë me të bijën e saj, piktoren Vera Blloshmi (1923-1998).
Robinson-i pranoi, madje, gjeti dhe një koleg ushtarak të tij, Jimmy Mellet, i cili pranoi të martohej
me vajzën e saj. Kështu, të dy gratë arritën në Angli dhe martesat e tyre dolën të suksesshme.
Marrëdhëniet midis regjimit të ri komunist në Shqipëri dhe fuqive perëndimore u përkeqësuan
shpejt, kështu që misionit ushtarak britanik bashkë me Robinson-in ju desh të tërhiqej nga Tirana.
Për disa dhjetëvjeçarë informacionet dhe fotografite për Shqipërinë ishin të pakta, prandaj fotot e
viteve 1944-1945 janë me një rëndësi të veçantë. Robinson-i e kaloi pleqërinë në Italinë e veriut ku
thuhet se ka shkruar edhe disa pjesë teatrore. Arkivi i tij ruhet në School of Slavonic and East
European Studies në Londër.